W tym miejscu zgromadziliśmy część naszego fundacyjnego dorobku. Tworzyliśmy go we współpracy z wieloma osobami ale prawie od początku były z nami Alicja Kloczkowska, Agata Kloczkowska i Izabela Skowronek. Obecnie kontynuuje naszą pracę duża już rodzina Leśnych Przewodniczek i Przewodników. Realizowane są przeróżne wersje tych programów w istniejących już fundacjach i firmach, a ponadto co nas szczególnie cieszy – powstają nowe fundacje i firmy, które wypracowują swoje propozycje. Wszystkie one docierają do dzieci, rodzin i dorosłych z tym samym przesłaniem – czas na odbudowę więzi z Naturą. My tj. Maja i Bogdan skupiamy się obecnie na budowaniu różnych wersji Kręgów Leśnych Rodzin oraz prowadzeniu kursów (Podróże do Zaczarowanego Lasu) oraz warsztatów (Żywe opowieści). Od czasu do czasu prowadzimy także w różnych środowiskach tak nam bliskie wymienione poniżej formy spotkań z Naturą.
LasoPracownia – propozycje dla szkół, przedszkoli i grup zorganizowanych (np. punktów edukacji domowej)
Wprowadzenie
Pracownia Edukacji Żywej wspomaga edukację formalną i poprzez prowadzenie warsztatów terenowych wspierając szkoły w zakresie edukacji przyrodniczej. Część warsztatów to spotkania jednorazowe, część przerodziła się w wieloletnie projekty edukacyjne. Miejscem zajęć najczęściej jest las, czasem park lub nieużytek w pobliżu szkoły. Przyroda jest przez nas traktowana jako sala lekcyjna, gdzie nauka łączy się z osobistym doświadczaniem i odczuwaniem przez dziecko różnych emocji, wrażeń związanych z samodzielnym odkrywaniem pobliskiej przyrody. Mamy nadzieję, że przez oswojenie miejsca, zaciekawienie tym, co dziecko zobaczyło, usłyszało, dotknęło, czy poczuło nabierze ono pozytywnego stosunku do przyrody, a przez to, w przyszłości, będzie miało większą potrzebę jej ochrony. Warsztaty stanowią profilaktykę syndromu deficytu natury, czyli zespołu dysfunkcji i chorób wywołanych słabym kontaktem współczesnych dzieci z przyrodą. Czujemy, że dzięki takim warsztatom uda się „uchronić nasz gatunek wskaźnikowy zagrożony wyginięciem: dziecko na łonie natury” (Richard Louv „Ostatnie dziecko lasu”). Ważnymi aspektami naszych zajęć jest czas ich trwania – zajęcia trwają co najmniej 3 godziny i prowadzone są w niewielkich grupach, ok. 12 osób, co stwarza edukatorom możliwość nawiązania z uczestnikami indywidualnej i bezpośredniej relacji w i tak stosunkowo krótkim czasie. Taka więź jest konieczna, by przez osobisty kontakt dziecka i edukatora, wzmacniać jego zainteresowania przyrodnicze oraz postawę proekologiczną. Kameralna grupa sprzyja również rozwijaniu umiejętności komunikacji w grupie, poznawaniu sposobów rozwiązywania konfliktów, wzmacnianiu i budowaniu relacji pomiędzy dziećmi w klasie.
Warsztat pierwszego kontaktu z Naturą
Każde nasze zajęcia zaczynają się od poznania: poznania edukatora z grupą, poznania się dzieci w grupie (od nowa, w nowej przestrzeni, a nie w szkolnej klasie), poznania przez grupę danego miejsca w przyrodzie. Poznawanie jest pierwszym krokiem do oswajania i staramy się zaangażować w to wszystkie zmysły, dlatego słuchamy lasu, podglądamy go przez lupy, dotykamy mchów, żołędzi, czy patyków, wąchamy ściółkę, kwiaty i wilgotne drewno, a gdy nadarzą się odpowiednie warunki również próbujemy dzikich, słodkich malin lub kwaśnego szczawika. Warsztaty wspierają rozwój fizyczny dzieci, które przeżywając przygody (np. przeskakując przez rzeczkę, przechodząc po kłodzie) ćwiczą koordynację oraz wzmacniają poczucie własnej wartości i pewności siebie. Przez samodzielne, prowadzone we własnym tempie obserwacje (często z użyciem lupy) ćwiczą uważność i koncentrację. W niektóre zajęcia włączamy elementy opowieści, co rozbudza dziecięcą wyobraźnię oraz sztuki (z wykorzystaniem naturalnych elementów), co rozwija kreatywność i małą motorykę. Aktywności wykonujemy wcielając się role – badacza, odkrywcy, przyrodnika, artysty. Bardzo ważną częścią naszych spotkań z grupą jest wspólny posiłek w lesie, na kocach, karimatach lub kłodach, który dodatkowo integruje i oswaja przestrzeń przyrodniczą. Staramy się też znaleźć czas na swobodną zabawę. To wszystko sprzyja budowaniu więzi dziecka z przyrodą. Prowadząc warsztaty przyrodnicze dla szkół fundacja PEŻ współpracuje i współpracowała z wieloma gminami województwa śląskiego: Chorzów, Czerwionka-Leszczyny, Katowice, Knurów, Lyski, Orzesze, Pawłowice, Pszczyna, Rudy Raciborskie, Siemianowice Śląskie, Siewierz, Tychy, Zabrze, Żory.
Poniżej prezentujemy kilka realizowanych projektów i programów edukacyjnych będących zastosowaniem warsztatu pierwszego kontaktu z Naturą do bardziej szczegółowej tematyki przyrodniczej i ekologicznej.
PROGRAM „RECYKLING CZYLI POWRÓT DO NATURY”
Czy nieużytek, pobliski las, park lub skwer mogą być znowu dla dzieci miejscem przyrodniczych odkryć, pasjonujących obserwacji, zbierania doświadczeń, wciągających zabaw, poszukiwań skarbów, przeżywania przygód, wyciszenia i skupienia? By to się stało spróbujemy zachwycić się zaobserwowanym życiem (np. owadami i pająkami) oraz jego śladami (tropami ssaków, domami zwierząt, ptasimi gniazdami), dobrze się przy tym bawiąc. Niestety czasem ten zachwyt może zaburzy śmieć, co będzie okazją do rozmowy czym są śmieci i czy w przyrodzie też powstają. Myślą przewodnią warsztatów jest pokazanie ich uczestnikom, że idea recyklingu jest czymś naturalnym i od zawsze obecnym w świecie przyrody i ludzie też powinni do niej dążyć. Przyroda, która dostarczyła dzieciom pozytywnych emocji, w przyszłości będzie miała szansę zostać otoczona przez nie troską.
PROGRAM „(ROZ)POZNAWNIE NATURY”
W ramach tego programu uczestnicy mają do wyboru 3 warsztaty:
GRY TERENOWE
Powstała, by zachęcić i ośmielić rodziców do wybierania przyrody na miejsce spędzania wolnego czasu. Obserwujemy, że często trudno jest zacząć, a uczestnictwo w takich zajęciach, powoduje, że w przyszłości dla rodzin łatwiejsze staje się wspólne wychodzenie do lasu, chętnie wracają do poznanego miejsca lub odkrywają nowe, własne-rodzinne miejsca. Proponujemy gry terenowe lub przyrodnicze spacery rodzinne odbywające się w lasach województwa śląskiego.
Na kilka godzin las zamienia się w magiczną krainę – baśni, żywiołów, mitycznych stworzeń… Zapraszamy rodziny na wspólne odkrywanie tych krain podczas naszych gier terenowych. Będzie miejsce na wspólne rozwiązywanie leśnych zagadek; odwiedziny u niesamowitych postaci, które wyjątkowo tego dnia ukażą nam się w lesie; przedzieranie się poza ścieżkami; odnajdowanie trasy, jak prawdziwi tropiciele; podążanie za tajemniczymi znakami; gromadzenie leśnych pamiątek; współpracę; a przede wszystkim na odkrycie tajemnicy lasu!
RODZINNE SPACERY PRZYRODNICZE
Kameralne (uczestniczy w nich zwykle maksymalnie 10 rodzin) wyprawy dla rodziców z dziećmi w wieku od 4 do 10 lat. Jeżeli lubicie przygody, jeśli ciekawią Was zwierzęta i wyszukiwanie ich śladów w lesie, jeśli chcecie poznawać życie drzew – te wyprawy są dla Was!
Wspólne poznawanie bogatej (tak!, właśnie tak!) przyrody Śląska i rodzinne spędzanie czasu. Podczas naszych trzygodzinnych wypraw schodzimy ze ścieżek i zagłębiamy się w las. Znajdujemy niezwykłe wyrośla na drzewach, huby, dziuple, legowiska saren i dzików, nory myszy i lisów… Niejeden leśny skarb wypełni kieszenie dzieci. Będziemy wspólnie odkrywać las, bawić się i – niepostrzeżenie – uczyć. Podczas naszych wypraw znajdzie się też przestrzeń na pogłębienie kontaktu rodziców z dziećmi. Przez te kilka godzin będziemy całą naszą uwagą i uczuciem z dziećmi i z przyrodą.
Projekt realizowany w latach 2015 – 2022 skierowany do uczniów i nauczycieli katowickich szkół.
W ramach tego projektu do tej pory odbyły się oraz trwają nadal: